โรงเรียนบ้านสมสะอาด ตั้งอยู่หมู่ที่ ๒ ตำบลแร่ อำเภอพังโคน จังหวัดสกลนคร ตั้งอยู่ติดถนน ร.พ.ช. สายบ้านนาเหมือง – ม่วงไข่ เป็นโรงเรียนขนาดเล็ก มีพื้นที่ทั้งหมด ๘ ไร่ เปิดทำการสอนอย่างเป็นทางการ เมื่อวันที่ ๑ เดือนกันยายน ๒๕๐๒ ตั้งขึ้นโดยนายศิริ ปรัชญา นายอำเภอพรรณานิคม (อำเภอพังโคนยังคงมีฐานะเป็นตำบล)  มีนายพรหมา อ่อนสุระทุม รักษาการในตำแหน่งครูใหญ่ มีครูคนเดียวซึ่งแยกจากโรงเรียนบ้านแร่ เปิดทำการสอนชั้น ป.๑ และ ป.๒ ที่ศาลาวัดบ้านสมสะอาด ต่อมานายพรหมา  อ่อนสุระทุมได้รับแต่งตั้งเป็นครูใหญ่ ตามคำสั่ง จว. ที่ ๔๒๓/๒๕๐๓ ลว. ๒๐ ธันวาคม ๒๕๐๓

          วันที่ ๑๗ กันยายน ๒๕๐๕ ครูและชาวบ้านได้ร่วมกันก่อสร้างอาคารเรียนหลังใหม่ในที่ตั้งโรงเรียน   ในปัจจุบัน และในปี ๒๕๐๗ ได้รับงบประมาณต่อเติมอาคารจากทางราชการ จำนวน ๒๕,๐๐๐ บาท

          วันที่ ๑ ตุลาคม ๒๕๐๙ ได้โอนไปสังกัดองค์การบริหารส่วนจังหวัดสกลนคร

          วันที่ ๑ ตุลาคม ๒๕๒๓ ได้โอนไปสังกัดสำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน กระทรวงศึกษาธิการ

          ในปีงบประมาณ ๒๕๓๑ สร้างอาคารแบบ สปช. ๑๐๕/๒๙  จำนวน ๑ หลัง ๒ ชั้น ๖ ห้องเรียนงบประมาณ ๘๒๘,๐๐๐ บาท

          โรงเรียนบ้านสมสะอาดได้รับการสนับสนุนจากประชาชนและหน่วยงานต่าง ๆ เพื่อปรับปรุงสนามโรงเรียนที่ลาดเอียงให้เป็นที่ราบเสมอกันเพื่อใช้เป็นสนามกีฬาให้กับนักเรียนและเยาวชน ได้รับงบประมาณจากชาวบ้านสร้างรั้วรอบบริเวณโรงเรียน ได้รับการสนับสนุนถังนำดื่มจากสภาตำบลแร่ และจากองค์การไฟฟ้าส่วนภูมิภาคอำเภอพังโคนสร้างถังน้ำคอนกรีต ๓ ถัง ได้รับการสนับสนุนจากมูลนิธิธรรมไทด้านทุนการศึกษาแก่เด็กนักเรียน และงานด้านการเกษตร ได้รับบริจาคที่ดินจากชาวบ้านสมสะอาดมอบให้เป็นสมบัติของโรงเรียน จำนวน ๕๑ ไร่ ๓ งาน

          ปัจจุบันโรงเรียนบ้านสมสะอาดเปิดสอนสองระดับคือ ระดับก่อนประถมศึกษาและระดับประถมศึกษา